توێژینەوەیەکی نوێ دەری خستووە کە ناوکی زەوی بەتەواوی لەگەڵ پۆشاکەکەیدا یەک ناگرێتەوە، کە لە ئەنجامدا لەرزینێکی خولگەیی درووست دەبێت. زانایان لە چین، لەم دواییانەدا، دۆزینەوەیەکیان لە دڵی هەسارەکەماندا ئەنجام دا کە هەر 8.5 ساڵ جارێک ناوکی ناوەوەی زەوی بە دەوری تەوەرەی خوولانەوەیدا دەلەرزێت. پێدەچێت ئەم گۆڕانکارییە بەهۆی هەڵە ڕێکخستنێکی بچووکەوە بێت لەنێوان ناوکی ناوەوە و پۆششی زەویدا، یان ئەو چینەی لەژێر توێکڵی زەویدایە بەپێی لێکۆڵینەوە نوێیەکەی توێژەران.

لە دەوروبەری 2896 کم، لەژێر ڕووی زەوییەوە ئەمە دەستپێدەکات. ناوکی زەوی دابەش بووە بۆ سنوورێکی دەرەوەی شلەی سووڕاوە و چینێکی ناوەوەی ڕەق، ئەم ناوچەیە بەشێکی بەرپرسە لە کۆمەڵێک داینامیکی جیۆفیزیکی هەسارەکەمان. لە درێژیی هەر ڕۆژێکەوە تا کێڵگەی موگناتیسی زەوی کە یارمەتی پاراستنی مرۆڤایەتی دەدات لە تیشکی زیانبەخش کە لەلایەن خۆرەوە دەردەچێت.

بەپێی توێژینەوەکە کە لە 8ـی کانوونی دووەم لە گۆڤاری (Nature Communications) بڵاوکراوەتەوە، ئەم مەیلەی تازە دۆزراوەتەوە لە ناوکیدا، ئەمەش لە کۆتاییدا دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە شێوە و جووڵەی ناوکی شلەکەدا کە دەبێتە هۆی گۆڕانکارییەکی ئەگەری لە کێڵگەی موگناتیسی زەویدا.

بۆ باشتر تێگەیشتن لە کارکردنی ناوەوەی ئەم ناوکییە، توێژەرانی جیۆفیزیک بە سەرۆکایەتی (هاو دینگ) لە زانکۆی ووهان، لە ساڵی 2019دا شیکارییان بۆ جووڵەی تەوەرەی خوولانەوەی زەوی کرد بە بەراورد بە توێکڵەکەی کە بە خوولانەوەی جەمسەری ناسراوە. ئەوان لادانێکی کەمیان لە جووڵەی جەمسەریدا دەستنیشان کرد کە بە نزیکەیی هەر 8.5 ساڵ جارێک ڕوودەدات، ئەمەش ئاماژەیە بۆ بوونی ئەگەری لەرزینێکی ناوکی ناوەوە، هاوشێوەی لەرزین لە سەرەوەی خولاو.

بۆ نوێترین لێکۆڵینەوەیان، دینگ و هاوکارەکانی زیاتر ئەم خوولەیان پشتڕاست کردەوە بە پێوانەکردنی گۆڕانکاری بچووک لە درێژی ڕۆژدا لە سەرانسەری جیهاندا، کە بەهۆی جووڵەی خولی تەوەرەی خوولانەوەی زەویەوە کۆنتڕۆڵ دەکرێت و بەراوردکردنیان لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی جووڵەی جەمسەری کە پێشتر دەیانکرد. هەروەها، داتاکانیان ئەوە دەردەخەن کە پێدەچێت ئەم لەرزینە بەهۆی مەیلێکی 0.17 پلە لە نێوان ناوکی ناوەوەی زەوی و پۆشاکدا بێت، ئەمەش پێچەوانەی بیردۆزی سووڕانەوەی زەوییە کە گریمانە دەکات کە تەوەرەی خوولانەوەی ناوکی ناوەوەی زەوی و تەوەرەی خوولانەوەی زەوییە...

ئەم مەیلەش ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی کە ڕەنگە نیوەگۆی باکووری ڕۆژئاوای ناوکی ناوەوە کەمێک چڕتر بێت لە باقی ئەم چینە، هەروەها جیاوازی لە چڕی نێوان ناوکی ناوەوە و دەرەوەی زەویدا هەیە بەپێی توێژینەوەکە. (جۆن ڤیدەیل)، مامۆستای زانستی زەوی لە زانکۆی باشووری کالیفۆرنیا، دەڵێت: توێژینەوە نوێیەکە یارمەتیدەرە بۆ جیاکردنەوەی جیاوازی پێکهاتەی کانزاکە لە ناوکی ڕەق و ناوکی دەرەوەی شل و هەروەها ئاراستە و خێرایی لەرزینەکانی ناوکی ناوەوە. هەروەها، دەڵێت کارەکە بنچینەی بنیاتنەری بنەڕەتی زیاد دەکات بۆ تێگەیشتن لە هەسارەکەمان ...

تیمی توێژینەوەکە کاریگەرییەکانی بەرگەهەوا و زەریا و هایدرۆلۆجییان ڕەتکردەوە کە ڕەنگە هۆکاری لادان لە جووڵەی جەمسەرەکاندا بووبێت جگە لە لەرزین و لەرزینەکانی ناوکی ناوەوە، بەڵام زەحمەتە پشتڕاستی بکەینەوە کە ئەم سەرچاوانە بەشێکیان نەبووە، چونکە پێویستە چەندین جۆری پسپۆڕ بۆ کۆکردنەوەی ئەو جۆرە شیکارییەی کە لەم لێکۆڵینەوەیەدا ئەنجامدراوە دڵنیای بکەنەوە. ئەم دۆزینەوە دەتوانێت یارمەتی توێژەران بدات لە داینامیکی نێوان ناوکی ناوەوەی زەوی و ئەو پرۆسانەی کە کاریگەرییان لەسەر مرۆڤایەتی هەیە لە بوومەلەرزەوە تا گۆڕانکاری لە کێڵگە موگناتیسییەکاندا هەیه تێبگەن.